Vua Minh Mạng (1820 – 1840) một hôm hội họp các quan bàn luận việc xưa nay, cao hứng ngài kể truyền thuyết về Minh Thái Tổ (Chu Nguyên Chương, 1328 – 1398) như sau*.
Chu Nguyên Chương (CNC) xuất thân nghèo khổ, thuở nhỏ mồ côi phải xin vào ở chùa Hoàng Giác sống qua ngày. Sau vì không chịu nổi giới luật nghiêm khắc nên ông bỏ đi lang bạt và tham gia vào nghĩa quân Hồng Cân chống triều Nguyên.
Một hôm CNC đến viếng cảnh chùa thì bị vị sư trú trì xem thường, đòi hỏi họ tên mới chịu tiếp kiến. Ông tức giận ghi 4 câu thơ ngoài vách chùa rồi bỏ về.
Âm:
Sát tận Giang Nam bách vạn binh
Thủ trung bảo kiếm huyết do tinh
Lão tăng bất thức anh hùng hán
Thượng cảm kiêu kiêu vấn tính danh
Nghĩa:
Giết sạch Giang Nam trăm vạn binh
Trong tay kiếm báu máu còn tanh
Sư già chẳng biết anh hùng hán
Khinh khỉnh làm cao hỏi họ tên.
Sau ngày chiến thắng, lật đổ triều Nguyên, lên ngôi hoàng đế, CNC tìm thăm lại chùa xưa không thấy bài thơ mình viết, ông rất giận dữ cho bắt hết nhà chùa ra tra xét, xem ai đã dám khi quân xóa bỏ ngự bút sẽ bị xử trảm. Một vị sư tâu rằng: Chính vị sư già trụ trì ngày trước đã tự tay lấy nước cọ rửa sạch bài thơ và có để lại bài kệ trước khi viên tịch như sau:
Âm:
Ngự bút đề thi bất cảm lưu
Lưu lai duy khủng quỷ thần sầu
Cố tương pháp thủy khinh khinh tẩy
Thượng hữu long quang xạ đẩu ngưu
Nghĩa:
Bút ngự đề thơ chẳng dám lưu
Vì lưu chỉ sợ quỷ thần sầu
Xin dùng nước pháp nhẹ nhàng rửa
Hào quang kiếm báu chiếu đẩu ngưu
CNC nghe xong mỉm cười phán rằng, không biết có thực như thế không? Nhưng nếu kẻ tu hành mà ứng khẩu được bài kệ tức thời thật đáng khen nên miễn tội khi quân cho nhà chùa.
Thời gian sau gặp lễ tang bà Mã hoàng hậu, đến gần ngày đưa đám mà trời cứ mưa dầm dề, CNC hạ lệnh tập trung tất cả sư tăng ở kinh đô đến lập đàn tụng kinh cầu trời tạnh, trong hạn 3 ngày nếu không kết quả sẽ xử trảm tất cả. Đêm cuối trước lễ hạ đàn trời vẫn mưa tầm tả không ngớt, chư tăng lo lắng chuyến nầy chắc lâm đại nạn. Bỗng nhiên khi đó có vị lão tăng xuất hiện tiến lên giữa đàn tràng lớn tiếng xướng bài kệ:
Âm:
Vũ thấp thiên thùy lệ
Lôi minh địa cử ai
Thập phương chư bồ-tát
Tương tống Mã như lai
Nghĩa:
Mưa dầm trời khóc lóc
Sấm động đất kêu gào
Bố-tát khắp mười phương
Cùng tiễn Mã như lai.
Lạ lùng thay! Sư già xướng kệ xong bước xuống đàn thì trời quang mưa tạnh.
CNC vô cùng mừng rỡ truyền đưa nhà sư vào triều để ban thưởng, nhưng vị cao tăng đã mất tung tích, chẳng ai hay biết ngài từ đâu đến rồi đi về đâu...
* Viết theo Đại Nam thực lục chính biên, đệ nhị kỉ, quyển CCXIX.
