4.Chuộc lại lỗi lầm của tổ tiên 

          Fédéric Mittérand.- Chiến tranh thực sự bùng nổ giữa Pháp và Việt Minh, một cuộc chiến ác liệt, gian khổ. Ngài là một người lưu vong. Ngài không còn gì trong tay cả. Tuy vậy, lần hồi, Ngài lại được công luận chú ý, nhất là các người Pháp đã biết Ngài, và đông đảo người Việt muốn độc lập, nhưng không muốn Cộng  sản?

          Bảo Đại.- Để nói cho rõ  hơn, sau khi Đô đốc d’Argenlieu mãn nhiệm kỳ. Ông Bollaert sang Đông Dương với chỉ thị của Paris là gắng khôi phục hòa bình. Dưới hình thức nào? Kêu gọi tất cả những người đang chiến đấu chống Pháp, và những người quốc gia đang đứng ngoài cuộc chiến lúc ấy, có nhiều người Việt Nam đã nghĩ đến tôi. Ông Bollaert đã đứng ra kêu gọi  qua bài diễn văn nổi tiếng đọc ở Hà Đông. Trong bài diễn văn này, ông đã nói đến hai chữ Độc lập, nhưng không nói bằng tiếng Pháp, mà bằng tiếng Việt. Lúc đó, tôi có tiếp một ông sứ giả của ông Bollaert. Người này nói với tôi như sau: “Ngài phải đáp lại lời kêu gọi của ông Bollaert. Nếu Ngài không trả lời, Cụ Hồ Chí Minh sẽ trả lời và sẽ qua mặt Ngài”. Tôi đáp: “Tôi rất muốn thế. Tôi chờ Cụ Hồ trả lời vì quý ông đã nhắm vào Cụ Hồ mà kêu gọi”.Sau một thời gian, vì không ai đáp lại lời kêu gọi của ông Bollaert và vì đã có nhiều người quốc gia tập hợp lại và khẩn khoản xin tôi tiếp xúc với đại diện nước Pháp. Trong bối cảnh đó, tôi đã chấp thuận gặp ông Bollaert ở vịnh Hạ Long. Đó là lần tiếp xúc đầu tiên.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và Cố vấn Vĩnh Thụy trong buổi gặp Sainteny (đầu tháng 3-1946). Ảnh TL của Daniel Héméry

           Fédéric Mittérand.- Thời gian tiếp xúc có lâu không?

          Bảo Đại.- Thời gian tiếp xúc là một ngày. Ông Bollaert muốn tuyên bố Thống Nhất - Độc Lập. Nhưng ngược lại, ông đưa ra nhiều tu chính án hoàn toàn không phù hợp với tôi.

          Fédéric Mittérand.- Và Ngài đã bác bỏ?

          Bảo Đại.- Do đó tôi đã từ giã ông ta. Tôi nói với ông ta rằng, tôi chỉ gặp ông với tư cách cá nhân. Nước tôi và nhân dân tôi  không cho tôi một uỷ nhiệm gì, để ký bất cứ một điều gì cả. Ông Bollaert đáp: “Đây là lần tiếp xúc đầu tiên”.

          Fédéric Mittérand.- Điều gì đã khiến cho Ngài trở về nước?

Bảo Đại đã từng là “ông Vĩnh Thụy” , đại biểu Quốc Hội, Cố vấn Chính phủ thời Cụ Hồ Chí Minh (đầu năm 1946), ảnh giới thiệu Chính phủ VNDCCH với Quôc Hội khoá I. Ảnh TL do NĐX st.

          Bảo Đại.- Đối với tôi, đây là một cơ hội mà tôi có thể nói là lịch sử. Bởi vì có một điều mà ít người Việt Nam biết đến, đó là tôi phải chuộc lại lỗi lầm của tổ tiên tôi: để mất sáu tỉnh Nam kỳ.

          Fédéric Mittérand.- Đất Nam kỳ, đó là các vùng Alsace - Lorraine của nước Việt Nam?

          Bảo Đại.- Đúng vậy.

          Fédéric Mittérand.- Sau cùng, Ngài đã chấp thuận trở về nước. Kỳ này đã thực sự tranh thủ được Độc Lập và Thống Nhất?

          Bảo Đại.- Không, không phải ở vịnh Hạ Long tôi đã tranh thủ được Độc lập, mà chính là sau khi ông Bollaert ra đi. Kể từ năm 1949, tôi đạt được các thỏa hiệp đầu tiên với Tổng thống Pháp Auriol. Không phải giống như các thỏa hiệp ngày nay, mà là trao đổi văn thư.

          Fédéric Mittérand.- Một tình trạng thật lạ lùng. Ngài đã là vua, Ngài đã là ông Vĩnh Thụy, đại biểu Quốc hội thời Hồ Chí Minh[1], và Ngài đã trở về với tư cách đứng đầu một Nhà nước. Nhà nước đó có hình thức thế nào? Ngài là Đức Bảo Đại, Tổng thống nước Cộng hoà?

          Bảo Đại.- Không, không phải Tổng thống vì lúc ấy chưa xác định được thể chế. Tôi tự phong tôi là Quốc trưởng của quốc gia Việt Nam. Tôi nói với nhân dân Việt Nam rằng, khi tôi đã làm xong nhiệm vụ của tôi, tức là cụ thể hóa nền độc lập, xây dựng lại đất nước, đến lúc đó, chính nhân dân sẽ chọn lấy chế độ mình muốn. Tôi không chủ trương một chế độ nào cả. Tôi chỉ tự phong một cách đơn giản là Quốc trưởng thôi.

          Fédéric Mittérand.- Nền độc lập đầu tiên, có người đã trách Ngài rằng đó là độc lập của Nhật; còn lần nầy, Ngài sẽ không bị mang tiếng rằng đó là độc lập của Pháp?

          Bảo Đại.- Hoàn toàn không. Người Pháp đã thương lượng thực sự với tôi. Độc lập. Thành lập quân đội quốc gia. Tôi đã có đại diện ngoại giao ở nhiều nước khác. Rất nhiều nước đã thừa nhận chúng tôi.

          Fédéric Mittérand.- Ngài có nhiều bạn trong Chính phủ Pháp. Ngài có những bạn trung thành với Ngài không?-

          Bảo Đại.-Tổng thống Auriol, là một người rất thông cảm với tôi và đã giúp tôi rất nhiều. Bộ Trưởng Ngoại giao ông Bidault.

          Fédéric Mittérand.- Tổng Thống Auriol, một đảng viên đảng Xã hội, cựu Bộ Trưởng trong Mặt trận Bình dân. Ngài có mâu thuẫn với những ai đã nắm được lịch sử?

          Bảo Đại.- Ông ấy là đảng viên đảng Xã hội. Việc này không có gì quan trọng đối với tôi cả. Miễn là qua ông ấy, tôi đạt được các nguyện vọng của nhân dân tôi. Đó là điểm chính yếu.

          Fédéric Mittérand.- Ngài trở về Việt Nam, và trong vai trò của Ngài, Ngài đã được dân chúng đón tiếp nồng nhiệt. Ngài rất được lòng dân vào thời đó. Việc này  diễn tiến ra sao?

-------

[1] Đại biểu của tỉnh Thanh Hóa - quê hương của nhà Nguyễn

Bảo Đại - Quốc trưởng bù nhìn của các “Chính phủ quốc gia” từ 1949 đến 1954. Ảnh TL do NĐX st.

          Bảo Đại.-Tôi không bao giờ cần mưu sự đắc nhân tâm. Tôi trở về nước để làm một nhiệm vụ đối với đất nước và nhân dân Việt Nam.

          Fédéric Mittérand.- Thành lập quân đội quốc gia. Đây là một việc rất quan trọng đối với Ngài?

          Bảo Đại.- Đáng tiếc là đã có một sự chậm trễ. Phải chờ cho đến lúc có Tướng De Lattre qua mới thành lập được quân đội của tôi. Tướng De Lattre đã hiểu là phải có một quân đội quốc gia.

          Fédéric Mittérand.- Giữa De Lattre với Ngài, có một quan hệ đặc biệt?

          Bảo Đại.- Ban đầu, có  một vài va chạm giữa De Lattre với tôi, nhưng sau một thời gian, khi tôi đã thuyết phục được De Lattre rằng, ngoài quân đội viễn chinh Pháp, cần phải có một yểm trợ, tức là quân đội quốc gia. Ông ta đã hiểu ngay. Ông ta đã lập nên các thành phần đầu tiên của quân đội tôi. Ông đã cho con trai ông phục vụ ở một tiểu đoàn và anh này đã chết trận.

          Fédéric Mittérand.- Nhưng người Pháp trong quân đội viễn chinh đã không phải vì Ngài mà chiến đấu?

          Bảo Đại.- Những quân nhân đầu tiên đến Việt Nam thời tướng Leclerc nghĩ rằng, họ đã chiến đấu cho nước Pháp. Dần dần, đầu óc của quân nhân Pháp cũng thay đổi. Họ đã hiểu rằng, không phải họ chiến đấu cho nước Pháp, mà họ chiến đấu cho một dân tộc, dân tộc Việt Nam, để dân tộc khốn khổ này không bị rơi vào tay Cộng sản. Họ chiến đấu cho nhân loại.

          Fédéric Mittérand.- Nhưng Ngài cũng xót xa vì cuộc chiến tranh này, vì người Cộng s ản  Việt Nam cũng là đồng bào của Ngài?

          Bảo Đại.- Đương nhiên tôi cũng hiểu rằng đây là cuộc nội chiến, khốc liệt.

          Fédéric Mittérand.- Cũng vào lúc ấy,  phải chăng ta đã thua trên một mặt trận khác? Giới truyền thông đã hiểu rõ những gì Ngài muốn làm không? Giới báo chí đã hiểu rõ những gì Ngài muốn làm không? Cái thời mà người ta kể mọi thứ về vua Bảo Đại?

          Bảo Đại.- Tất cả điều đó đều không quan trọng. Điều quan trọng, theo tôi là giới truyền thông đã chỉ trích quân đội Pháp đang chiến đấu ở Đông Dương. Họ không hiểu vì sao các thanh niên phải đi đánh trận như thế. Tôi có cắt nghĩa rằng, các thanh niên ấy chiến đấu vì chúng tôi. Báo chí Pháp hoàn toàn không hiểu. Thậm chí Chính phủ Pháp thời đó cũng không hiểu.

          Fédéric Mittérand.- Lúc ấy, Ngài hay trở về Pháp. Ngài đã có nhiều tiếp xúc với người Pháp. Ngài có cảm thấy rằng chính sách ấy đang suy sụp? Ngài có cảm tưởng thế nào khi thấy cuộc chiến không thể kết thúc?

          Bảo Đại.-Chiến tranh thời đó không có lính “nghĩa vụ” Pháp, chỉ có lính tình nguyện. Dư luận Pháp đã rất hiểu lầm về cuộc chiến này.

          Fédéric Mittérand.- Có thể thắng được cuộc chiến  này không?

          Bảo Đại.-Vớí điều kiện không phải tung ra tất cả mọi phương tiện. Tình hình khả quan cho đến lúc nước Pháp ở trong thế phải cầu hoà, từ đó mới có vụ Điện Biên Phủ. Vì sao lúc đó, đối với nước Pháp, người ta muốn chấm dứt chiến tranh? Xin ông nhớ lại chiến tranh Triều Tiên. Cần phải chấm dứt hai cuộc chiến. Từ đó, cần có cuộc họp thượng đỉnh, là hội nghị Genève.

          Fédéric Mittérand.- Trong cuốn hồi ký của Ngài, Ngài có nói:“Bỗng nhiên có cảm giác một sự trống rỗng”.

          Bảo Đại.- Lúc ấy, quân đội của tôi chưa có khả năng hoàn toàn tác chiến. Cần phải vài năm nữa, quân đội của tôi mới có thể thay thế quân đội Pháp. Vì vậy, tôi đã nói với tướng Salan là Tổng tư lệnh thời ấy: Không nên có những cuộc hành quân lớn; không nên hy sinh nhân lực; hãy tạo một loại bình phong để tôi có thể củng cố quân đội quốc gia, tạo cho nó khả năng tác chiến. Khổ thay, nước Pháp muốn chấm dứt cuộc chiến. Tiếp theo hội nghị Berlin, là hội nghị Genève, người ta muốn mở rộng các cuộc hành quân, trái với những gì tôi đã yêu cầu Salan; từ đó đưa đến Điện Biên Phủ. Điện Biên Phủ là một kế hoạch đã kết thúc trong sự thảm bại (của Pháp).

          Fédéric Mittérand.- Đã có quyết định đẩy nhanh trận Điện Biên Phủ. Trận Điện Biên Phủ, thảm bại, khủng khiếp, nhưng có thể khắc phục được. Trên thực tế thì đã có quyết định bỏ rơi Việt Nam cho Cộng sản?

          Bảo Đại.- Không phải bỏ toàn thể nước Việt Nam, nhưng Hiệp định Genève, nước Việt Nam bị chia đôi, một phần cho Cộng sản, một phần cho quốc gia. Ngoài ra, phe Cộng sản được chia nhiều hơn là họ mong đợi.

          Fédéric Mittérand.- Chính vì lúc đó thì ông Diệm trở lại chính trường?

Nhà sử học Pháp  Fédéric Mittérand đài Truyền hình Pháp. Ảnh trích TV2

          Bảo Đại.-Vì muốn Việt Nam bị cắt làm đôi, tôi không còn một vai trò nào nữa. Tôi mời ông Diệm ra cầm quyền. Vì sao ông Diệm? Vì ông Diệm đại diện cho một ý thức hệ: đó là một người Công giáo có thể ngăn chận được ý thức hệ Cộng sản.

           Fédéric Mittérand.- Ông Diệm trước đó đã luôn luôn bày tỏ lòng trung thành đối với Ngài? Nay đã có một bước ngoặt. Cái gì đã xảy ra?

          Bảo Đại.- Ông ta  bị giật dây bởi toàn bộ gia đình ông ta, và cũng bởi các quan thầy Mỹ. Khi tôi yêu cầu ông Diệm cầm quyền, tôi có nói việc này cho Bộ Trưởng Ngoại giao Mỹ Foster Dulles. Lúc ấy ông ta không muốn ông Diệm. Một thời gian sau, tôi mới hiểu vì sao. Bởi vì người Mỹ chưa sẵn sàng nắm nước Việt Nam. Họ muốn giữ lại vai trò ông Diệm làm dự phòng, để tung ra khi thuận tiện.

          Fédéric Mittérand.- Mục đích của ông Diệm? Một chế độ gia đình trị?

          Bảo Đại.- Ông không có mục đích chính xác. Dẫu sao ông ta cũng không có tham vọng dựng nên một triều đại. Ông ta muốn cai trị theo một loại độc tài con, nói đúng hơn, đó là một chế độ độc tài gia đình trị.

          Fédéric Mittérand.- Ở Triều Tiên, thời đó có Lý Thừa Vãng?

          Bảo Đại.- Và có Magsaysay ở Phi Luật Tân.

Những thành phần “quốc gia” tập hợp lại và “khẩn khoản” xin Bảo Đại tiếp xúc với Bollaert - đại diện nước Pháp. Người thứ tư, hàng thứ ba, từ trái sang là nhà văn Nhất Linh Nguyễn Tướng Tam. Ảnh TL do Bảo Hội cung cấp.

         Fédéric Mittérand.- Ngài có thấy người Mỹ chú ý đến Việt Nam? Ngài có thấy bóng dáng người Mỹ sau các sự kiện này?

          Bảo Đại.- Tôi thấy rất rõ là người Mỹ muốn có mặt ở Thái Bình Dương. Chiến tranh Algérie đã bắt đầu. Người Mỹ đã làm một loại trao đổi: để cho nước Pháp giải quyết vấn đề Algérie, và nước Pháp rút chân khỏi Việt Nam, nhường chỗ cho nước Mỹ.

            Fédéric Mittérand.- Khi hiệp ước Genève được ký kết, và ông Diệm lần lần cũng có quyền lực ở Việt Nam, thì Ngài ở Pháp. Ngài có nghĩ chuyện trở về Việt Nam?

          Bảo Đại.- Không, hoàn toàn không. Đối với tôi, thế là hết. Tôi đã nói với tất cả các đồng minh của tôi và các nước ủng hộ tôi: vai trò của tôi đã chấm dứt; hoặc tôi là chủ từ Bắc chí Nam, hoặc tôi là không gì hết. Vì quý vị đã cắt đất nước tôi ra làm hai, tôi sẽ cử một người đứng ra, coi phần còn lại, do đó có ông Diệm.

          Fédéric Mittérand.- Lúc ấy, cảm tưởng của Ngài đối với Cụ Hồ Chí Minh là thế nào?

          Bảo Đại.- Không, tôi chỉ trách ông ấy vì ông ấy đã làm một cuộc chiến tranh vô ích.

          Fédéric Mittérand.- Ngài thấy thế nào khi ông Diệm tuyên bố nền Cộng hoà sau một cuộc trưng cầu dân ý? Cảm tưởng của Ngài thế nào?

          Bảo Đại.-Tôi biết trước chuyện này sẽ xảy ra. Tôi hoàn toàn không bị bất ngờ, bởi vì mọi thứ đã được xếp đặt trước. Tôi không muốn nhảy xuống vũ đài để bảo vệ cái thế của tôi.

           Fédéric Mittérand.- Năm 1955, Ngài có nghĩ rằng chắc chắn chiến tranh sẽ tái tục, hay có thể giữ nguyên trạng trong một thời gian dài?

          Bảo Đại.- Tôi đã hy vọng giữ nguyên trạng như nước Đức: Tây Đức và Đông Đức. Tôi đã nghĩ rằng miền Nam giàu hơn miền Bắc, sẽ thu hút người miền Bắc. Xui thay, sự việc xảy ra đã không phải như thế. Tôi cũng biết người Mỹ có mặt trong vụ này.

Người của ông Ngô Đình Diệm mít-tin « truất phế Nảo Đại» đầu năm 1955. Ảnh TL do NĐX st

           Fédéric Mittérand.- Người con bình thản trong cung điện Huế ngày xưa, bấy giờ chịu đựng các phán xét tiêu cực hay sự im lặng. Ngài đã đau khổ?

          Bảo Đại.- Không, hoàn toàn không. Tôi đã trở lại thời thơ ấu, đây là một thái độ đúng. Chính nhờ cái giáo dục ấy mà tôi đã giữ được mọi sự thanh thản trong lòng.

          Fédéric Mittérand.- Bây giờ, Ngài đã sống tại Pháp hơn 35 năm nay, một cuộc sống giản dị, rất đứng đắn nhưng không có nhiều phương tiện. Dầu sao cũng có nhiều người biết Ngài, và rõ ràng rất thích quan hệ với Ngài. Ngài đã thích nghi với đời sống ở đây như thế nào?

          Bảo Đại.-Tôi đã thích nghi rất tốt với đời sống ở Pháp. Tôi đã đến đất nước này khi còn rất trẻ. Tôi cũng có thể trở về nước tôi nhưng tôi thích ở Pháp hơn vì tôi biết rõ tính tình người Pháp. Tôi cảm thấy ở đây, ở Pháp, hoàn toàn như ở quê tôi.

          Fédéric Mittérand.- Nhưng đồng thời hình ảnh nước Việt Nam luôn luôn hiện ra trong đời sống của Ngài?

          Bảo Đại.-Tôi luôn luôn nhớ đến nhân dân khốn khổ của tôi.

           Fédéric Mittérand.- “Tôi xa quê cha đất tổ thế là 25 năm” - Ngài đã viết như thế cách đây 10 năm - “25 năm trên đất Pháp, trên mảnh đất đã đón nhận tôi, với bao nhiêu kỷ niệm thời niên thiếu. Từ khi Hoàng hậu Nam Phương qua đời, tình thương đã bị cướp mất quá sớm, và từ khi các con tôi bay xa, tôi thường là một người đơn chiếc. Tôi đã nếm qua và  tôi đã sống qua những gì mà nhân dân tôi đang nếm qua và đang sống trong lúc này- nơi thì lòng bao dung, tình bằng hữu, nơi thì hiểu lầm, ác ý; sự đầm ấm khi gặp lại bạn cũ, sự lạnh lẽo của cảnh cô đơn. Trong thời gian đó, tôi luôn luôn sống theo nhịp tim của những người sống trong lo âu, bối rối. Tự đặt mình vào hoàn cảnh của họ, lòng tôi luôn luôn ôm ấp cùng một nguồn hy vọng”. Rồi một ngày kia, khi vua Bảo Đại không còn nữa, ông Vĩnh Thuỵ không còn nữa, ở Việt Nam còn có những người tưởng nhớ đến công đức của Ngài không?

   Bảo Đại.- Không phải tôi là người nói đến việc này. Xin để cho nhân dân tôi phán xét, xin để cho lịch sử phán xét tôi.                                                                    

                   Thành phố Hồ Chí Minh, 2000 - 2005       

                    Chuyển Việt Ngữ và minh hoạ hình ảnh

               Kỹ sư Bùi Hữu Lân và Nguyễn Đắc Xuân